Κυριακή 5 Ιουνίου 2011

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ: ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ


Οικολογία και Βιομηχανική Κοινωνία

  Η οικολογία είναι ανατρεπτική γιατί θέτει υπό αμφισβήτηση τον ανύπαρκτο καπιταλισμό που κυριαρχεί στον πλανήτη. Απορρίπτει τη βασική του αρχή σύμφωνα με την οποία προορισμός μας είναι να αυξάνουμε συνεχώς την παραγωγή και την κατανάλωση. Καταδεικνύει την καταστρεπτική επίδραση της καπιταλιστικής λογικής στο φυσικό περιβάλλον και στη ζωή των ανθρώπινων όντων.
  Η λογική αυτή είναι από μόνη της παράλογη και οδηγεί σε μια φύσει αδύνατη κατάσταση σε παγκόσμια κλίμακα, αφού φθάνει στο σημείο να καταστρέφει τις ίδιες της τις προϋποθέσεις.
  Δεν είναι μόνον η μη αντιστρεπτή διασπάθιση των αναντικατάστατων πόρων και μέσων είναι και η ανθρωπομορφική καταστροφή των ανθρώπινων όντων που μετατρέπονται σε παραγωγικά και καταναλωτικά ζώα, σε αποχαυνωμένους ζάπερ· είναι και η καταστροφή του ζωτικού μας περιβάλλοντος. Οι πόλεις, επί παραδείγματι, υπέροχο δημιούργημα της όψιμης νεολιθικής εποχής, καταστρέφονται με τους ίδιους ρυθμούς που καταστρέφονται και τα δάση του Αμαζονίου· αποσυντίθενται σε γκέτο, πλούσια προάστια και συνοικίες γραφείων που νεκρώνουν μετά τις 8 το βράδυ.
  Δεν πρόκειται λοιπόν για μια βουκολική υπεράσπιση της "φύσης", αλλά για έναν αγώνα που έχει ως στόχο τη διάσωση του ανθρώπου και του φυσικού του περιβάλλοντος.
  Είναι προφανές, για μένα τουλάχιστον, ότι αυτή η διάσωση είναι ασυμβίβαστη με τη διατήρηση του υπάρχοντος συστήματος και ότι συνδέεται με μια πολιτική αναδιάρθρωση της κοινωνίας. Θα συνέβαλλε μάλιστα στο να δημιουργηθεί επιτέλους μια δημοκρατία των έργων και όχι των λόγων. Σ' αυτό ακριβώς το σημείο βρίσκω, εξάλλου, ότι τα περισσότερα από τα υπάρχοντα οικολογικά κινήματα είναι συνήθως λιπόψυχα.
  Πέρα όμως από τις προφανείς αυτές διαπιστώσεις, ανακύπτουν άλλα, δυσκολότερα και βαθύτερα ερωτήματα. Αυτό που κυριαρχεί σήμερα είναι η αυτονόμηση της τεχνο-επιστήμης. Δε διερωτώμεθα πλέον αν υπάρχουν ανάγκες που πρέπει να ικανοποιήσουμε, παρά κατά πόσον το ένα ή το άλλο επιστημονικό ή τεχνικό επίτευγμα είναι εφικτό. Αν είναι πράγματι εφικτό, τότε θα υλοποιηθεί οπωσδήποτε και κατόπιν θα κατασκευασθεί και η αντίστοιχη "ανάγκη".
  Οι παρενέργειες σπανίως λαμβάνονται υπόψη. Αυτό ακριβώς πρέπει να σταματήσουμε, και εδώ αρχίζουν οι δυσκολίες. Όλοι επιθυμούμε -ή τουλάχιστον εγώ επιθυμώ- την ανάπτυξη της επιστημονικής γνώσης, θέλουμε, λοιπόν, για παράδειγμα, να υπάρχουν άκρως αποτελεσματικοί δορυφόροι παρακολούθησης. Αυτοί όμως προϋποθέτουν και όλο το σύμπλεγμα της σύγχρονης τεχνο-επιστήμης. Είναι λοιπόν και αυτό επιθυμητό;
  Δεν μπορεί να τίθεται θέμα περιορισμού της ελευθερίας της επιστημονικής έρευνας. Τα όρια όμως ανάμεσα στην καθαρή γνώση και στις, ενίοτε μοιραίες, εφαρμογές της είναι ασαφή αν όχι ανύπαρκτα. (…).
  Πώς να χαράξουμε τα όρια; Για πρώτη φορά, σε μια μη θρησκευτική κοινωνία, ερχόμαστε αντιμέτωποι με το ερώτημα: Πρέπει να ελέγξουμε την εξάπλωση της ίδιας της γνώσης; Και πώς να το κάνουμε αυτό χωρίς να καταλήξουμε σε μια δικτατορία επί του πνεύματος; Πιστεύω πως μπορούμε να θέσουμε ορισμένες απλές αρχές:
1.       Δεν επιθυμούμε μια απεριόριστη και απερίσκεπτη εξάπλωση της παραγωγής, θέλουμε μια οικονομία που να είναι μέσον και όχι σκοπός της ανθρώπινης ζωής.
2.       Επιθυμούμε την ελεύθερη εξάπλωση της γνώσης, δεν μπορούμε όμως πλέον να υποκρινόμαστε ότι δε γνωρίζουμε πως αυτή η εξάπλωση εμπεριέχει κινδύνους που δεν είναι δυνατόν να καθοριστούν εκ των προτέρων.
Για να αντιμετωπίσουμε αυτούς τους κινδύνους, μας χρειάζεται αυτό που ο Αριστοτέλης αποκαλούσε "φρόνησις". Η εμπειρία δείχνει ότι η σύγχρονη τεχνογραφειοκρατία είναι οργανικά και δομικά ανίκανη να διαθέτει αυτή τη φρόνηση, γιατί δεν υπάρχει και δεν κινείται παρά μόνον xάρη στο παραλήρημα της απεριόριστης εξάπλωσης.
 
  Μας χρειάζεται λοιπόν μια πραγματική δημοκρατία που να θεσπίζει διαδικασίες διαβουλεύσεως και λήψεως αποφάσεων όσο το δυνατόν ευρύτερες, στις οποίες να συμμετέχουν οι πολίτες εν συνόλω. Αυτό, με τη σειρά του, δεν είναι δυνατόν παρά μόνον εάν οι πολίτες διαθέτουν πραγματική ενημέρωση, πραγματική παιδεία και ευκαιρίες να εφαρμόσουν στην πράξη την κρίση τους.
  Μια δημοκρατική κοινωνία είναι και μια κοινωνία αυτόνομη, αυτόνομη σημαίνει όμως επίσης -και κυρίως- αυτοπεριοριζόμενη· όχι μόνο σε ό,τι αφορά τις ενδεχόμενες πολιτικές καταχρήσεις (το να μη σέβεται, επί παραδείγματι, η πλειοψηφία τα δικαιώματα μιας μειοψηφίας), αλλά και σε ό,τι αφορά τα έργα και τις πράξεις του συνόλου.
  Τα όριά της, τα σύνορά της, δεν μπορούμε να τα διαγράψουμε εκ των προτέρων - γι' αυτό και μας χρειάζεται η φρόνηση. Τα σύνορα όμως υπάρχουν, και από τη στιγμή που θα τα παραβιάσουμε θα είναι εξ ορισμού πολύ αργά - όπως οι ήρωες της αρχαίας τραγωδίας που δεν αντιλαμβάνονται ότι βρίσκονται μέσα στην υπερβολή παρά μόνον αφού έχουν ήδη καταστραφεί. Η σύγχρονη κοινωνία είναι θεμελιωδώς άφρων.

Κορνήλιος Καστοριάδης (από εφημερίδα)


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
Α. Να συντάξετε την περίληψη του καμένου σε 100-120 λέξεις.
Μονάδες 25
Β1. «Η σύγχρονη κοινωνία είναι θεμελιωδώς άφρων». Μ’ αυτή τη φράση κλείνει ο συγγραφέας το κείμενό του. Να αναπτύξετε την πρόταση αυτή σε μια παράγραφο 10 περίπου γραμμών.
Μονάδες 10
Β2. Να εκτιμήσετε το παράδειγμα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην τρίτη παράγραφο. («Δεν είναι μόνο…το βράδυ.»).
Μονάδες 5
Β3. Με ποιο τρόπο έχει αναπτυχθεί η πρώτη παράγραφος;
Μονάδες 7
Β4. Πώς επιτυγχάνει ο συγγραφέας τη συνοχή μεταξύ α) της πέμπτης και έκτης παραγράφου και β) της ένατης και δέκατης;
Μονάδες 6
Β5. Να εντοπίσετε το επιχείρημα (προκείμενες και συμπέρασμα) της πρώτης παραγράφου, να το χαρακτηρίσετε και να το αξιολογήσετε.
Μονάδες 7

Γ. Σε ένα αποδεικτικό – πειθούς δοκίμιο 600 λέξεων περίπου, να αναλύσετε πως η καταναλωτική μανία του σύγχρονου ανθρώπου λειτουργεί καταστροφικά για το περιβάλλον.
Μονάδες 40



ΚΕΙΜΕΝΟ

  Με δεδομένη την οικολογική κρίση, την ακραία ανισότητα της κατανομής των πόρων μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών, την αδυναμία να συνεχίσει το σύστημα τη σημερινή του πορεία, το απαιτούμενο είναι μια νέα δυναμική πραγματικότητα που η σημασία της δεν μπορεί να συγκριθεί με τίποτε άλλο στο παρελθόν. Αναφέρομαι σε μια πραγματικότητα που θα έβαζε στο κέντρο της ζωής του ανθρώπου σημασίες άλλες από την αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης και στόχους ζωής διαφορετικούς, για τους οποίους οι άνθρωποι θα μπορούσαν να πουν πως αξίζουν τον κόπο.
  Αυτό θα απαιτούσε, φυσικά, μια αναδιοργάνωση των κοινωνικών θεσμών, των εργασιακών, των οικονομικών, των πολιτικών και πολιτιστικών σχέσεων. Ένας τέτοιος προσανατολισμός, όμως, απέχει ανυπολόγιστα από τα όσα σκέπτονται και, ίσως, από τα όσα ποθούν οι άνθρωποι σήμερα. Αυτή είναι η μεγάλη δυσκολία που πρέπει να αντιμετωπίσουμε.
  Θα έπρεπε, σκέπτομαι, να θέλουμε μια κοινωνία στην οποία οι οικονομικές αξίες θα έχουν παύσει να κατέχουν κεντρική θέση, όπου η οικονομία θα έχει ξαναμπεί στη θέση της, δηλαδή θα έχει γίνει ένα απλό μέσο του ανθρώπινου βίου και όχι ύστατος σκοπός, στην οποία, επομένως, θα έχουμε παραιτηθεί από την τρελή κούρσα προς μια συνεχώς αυξανόμενη κατανάλωση. Αυτό δεν είναι απλώς αναγκαίο, για να αποφύγουμε την τελεσίδικη καταστροφή του γήινου περιβάλλοντος. Είναι αναγκαίο κυρίως, για να βγούμε από την ψυχική και ηθική εξαθλίωση των σύγχρονων ανθρώπων.
  Θα έπρεπε, ακόμα, από εδώ και εμπρός οι άνθρωποι (μιλάω για τις πλούσιες χώρες) να δεχτούν ένα αξιοπρεπές αλλά λιτό βιοτικό επίπεδο και να παραιτηθούν από την ιδέα ότι ο κεντρικός στόχος της ζωής τους είναι να αυξάνεται η κατανάλωσή τους κατά 2 με 3% το χρόνο. Για να το δεχτούν αυτό, θα έπρεπε κάτι άλλο να δίνει νόημα στη ζωή τους. Αυτό το άλλο είναι η ανάπτυξη των ανθρώπων αντί για την ανάπτυξη των σκουπιδοπροϊόντων.
  Η ανάπτυξη, βέβαια, των ανθρώπων αντί για την ανάπτυξη των σκουπιδοπροϊόντων θα απαιτούσε μιαν άλλη οργάνωση της εργασίας, η οποία θα έπρεπε να παύσει να είναι αγγαρεία και να γίνει πεδίο προβολής των ικανοτήτων του ανθρώπου˙ μιαν αληθινή δημοκρατία
που θα συνεπαγόταν τη συμμετοχή όλων στη λήψη των αποφάσεων˙ μιαν άλλη οργάνωση παιδείας, ώστε να διαπλάθονται πολίτες ικανοί «να άρχουν και να άρχονται βάσει των νόμων» σύμφωνα με τη θαυμάσια έκφραση του Αριστοτέλη.
  Εννοείται ότι όλα αυτά θέτουν τεράστια προβλήματα. Προβλήματα μεγάλης δυσκολίας που όμως, κατά τη γνώμη μου, μπορούν να λυθούν, με την προϋπόθεση ότι η πλειονότητα των ανθρώπων και των ικανοτήτων τους θα κινητοποιηθεί για τη δημιουργία λύσεων, αντί να προβληματίζεται για το πότε θα μπορέσει να αποκτήσει τρισδιάστατη τηλεόραση. Αυτά είναι τα καθήκοντα που έχουμε μπροστά μας και η τραγωδία της εποχής μας είναι ότι η ανθρωπότητα δεν νοιάζεται γι’ αυτά. Πόσον καιρό ακόμα η ανθρωπότητα θα κατατρύχεται από τις ματαιότητες και τις ψευδαισθήσεις που ονομάζουμε εμπορεύματα; Μια καταστροφή οποιουδήποτε είδους - οικολογική για παράδειγμα - θα προκαλέσει άραγε μια βίαιη αφύπνιση ή μήπως την εμφάνιση αυταρχικών ή ολοκληρωτικών καθεστώτων; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει σε τέτοιου είδους ερωτήματα.
  Εκείνο, πάντως, που μπορούμε να πούμε, είναι ότι όλοι όσοι έχουν συνείδηση του σοβαρού χαρακτήρα των ζητημάτων πρέπει να προσπαθήσουν να μιλήσουν, να ασκήσουν κριτική σ’ αυτή την ξέφρενη πορεία προς την άβυσσο, να ξυπνήσουν τη συνείδηση των συμπολιτών τους.
(Κορνήλιος Καστοριάδης, «Η Άνοδος της Ασημαντότητας»,
Διασκευή )


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας μια περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).
Μονάδες 25
Β1. Να αναπτύξετε με 80-100 λέξεις το νόημα της παρακάτω άποψης του συγγραφέα: «Η ανάπτυξη, βέβαια, των ανθρώπων αντί για την ανάπτυξη των σκουπιδοπροϊόντων θα απαιτούσε μιαν άλλη οργάνωση της εργασίας, η οποία θα έπρεπε να παύσει να είναι αγγαρεία και να γίνει πεδίο προβολής των ικανοτήτων του ανθρώπου».
Μονάδες 10
Β2. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
κατανάλωσης, αναδιοργάνωση, κεντρική, δεχτούν, συμμετοχή.
Μονάδες 10
Β3. Ποιους τρόπους και ποια μέσα πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην τέταρτη και πέμπτη παράγραφο του κειμένου; Να δώσετε ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση.
Μονάδες 10
Β4. Τι επιδιώκει ο συγγραφέας με τη χρήση των ερωτήσεων στην προτελευταία παράγραφο του κειμένου;
Μονάδες 5
Γ. Ως μέλος του δεκαπενταμελούς συμβουλίου του Λυκείου σου εκπροσωπείς τους συμμαθητές σου σε μια εκδήλωση της περιοχής σου που έχει ως θέμα το φυσικό περιβάλλον και την ποιότητα ζωής. Να διαμορφώσεις μια εισήγηση με την οποία θα παρουσιάσεις τις επιπτώσεις της υπερκατανάλωσης στον άνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον προτείνοντας και τρόπους αντιμετώπισής τους. (500-600 λέξεις).
Μονάδες 40


 Τα κύματα του Δουνάβεως

  Ένα ποτάμι κυλάει στις χώρες των Βαλκανίων κουβαλώντας τον θάνατο. Ένας φονιάς ανεξέλεγκτος σκοτώνει ό,τι βρει στο διάβα του. Το κυάνιο αφού νέκρωσε τον Τίσα χύθηκε στα νερά του Δούναβη, ενός ποταμού ήδη θανάσιμα πληγωμένου από τα συντρίμμια των γεφυρών, σε μια ερημωμένη χώρα, τη Σερβία, από τις ανθρωπιστικές βόμβες του ΝΑΤΟ. Σε μια γη ήδη δηλητηριασμένη από τα τοξικά των διυλιστηρίων και των χημικών εργοστασίων που έκαψαν οι έξυπνες βόμβες του ΝΑΤΟ. Εκατοντάδες χιλιάδες κάτοικοι όλων των εθνικοτήτων, Ρουμάνοι, Ούγγροι, Σλοβένοι, Σέρβοι, δεν μπορούν να ξεδιψάσουν, να φάνε τα ψάρια ή τα προϊόντα της γης που ποτίζουν τα νερά που κουβαλάνε τον θάνατο.
  Δεν είναι το χέρι της άκαρδης μοίρας που προκάλεσε τη μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή μετά την έκρηξη του πυρηνικού αντιδραστήρα στο Τσερνόμπιλ. Δεν είναι το χέρι του εκδικητή Θεού, αλλά του ανθρώπου. Δεν είναι υπεύθυνοι οι «καθυστερημένοι» Ρουμάνοι για τη διαρροή του κυανίου από το εργοστάσιο χρυσού της Μπάια Μάρε, αλλά οι πολιτισμένοι και τεχνολογικά ανεπτυγμένοι αυστραλοί ιδιοκτήτες του χρυσωρυχείου. Και δεν ήταν δυστύχημα, αλλά υπολογισμένος κίνδυνος. Στα υπανάπτυκτα Βαλκάνια οι κανόνες ασφαλείας που ισχύουν για τις πολυεθνικές του ανεπτυγμένου κόσμου είναι συνάρτηση του μέγιστου κέρδους και του ελάχιστου κόστους. Τα αφεντικά των γαλλικών, γερμανικών, βρετανικών, ιταλικών, αμερικανικών και καναδικών εταιρειών απαιτούν πλήρη ελευθερία για να επενδύσουν τα ανθρωπιστικά τους κεφάλαια. Και έχουν πλήρη ασυδοσία. Κανείς δεν θα πάει φυλακή για τον εκ προμελέτης φόνο των υδάτων. Οι οικολογικές καταστροφές είναι το τίμημα που οι υπανάπτυκτοι οφείλουν να πληρώσουν για την ανάπτυξή τους.
  Οι ορδές του νεοφιλελευθερισμού λεηλατούν περιβάλλον, συνειδήσεις, ζωές, υποσχόμενες ψεύτικους παραδείσους ανάπτυξης και πλούτου. Και όπου η «δημοκρατία της ελεύθερης αγοράς» συναντά εμπόδια, υπάρχουν οι ανθρωπιστικοί πόλεμοι για να της ανοίξουν τον δρόμο. Για να διχάσουν λαούς και να στηρίξουν φαύλα καθεστώτα.
  Τα δηλητήρια που οι ανεπτυγμένες χώρες έχυσαν στη γη των βαρβάρων εξαπλώνονται και δηλητηριάζουν και τις ίδιες. Για να σωθούν υψώνουν τείχη, ανοίγουν τάφρους και εκλέγουν ρατσιστές στις κυβερνήσεις τους. Η Δύση προσπαθεί να μείνει αμόλυντη βυθίζοντας τα πλοία των απελπισμένων και βάζοντας συρματοπλέγματα στα σύνορά της. Προσπαθεί να σταματήσει τους ανθρώπους, αλλά δεν μπορεί να σταματήσει τα ποτάμια. Αυτά δεν γνωρίζουν σύνορα, κυλούν και κουβαλάνε στα νερά τα δηλητήρια που εμείς τους ρίχνουμε.
   Και η Ευρώπη; Η Ευρώπη ατενίζει τα συμβάντα από τις γκρεμισμένες γέφυρες του Δούναβη και αναγγέλλει ότι θα εκπονήσει ένα σχέδιο ανθρωπιστικής παρέμβασης το οποίο, λόγω εμπάργκο, δεν θα περιλαμβάνει την κακιά Σερβία. Το δηλητήριο είχε αρχίσει να σκοτώνει την ψυχή της Ευρώπης πολύ προτού το κυάνιο χυθεί στα νερά του ποταμού.
  «Είναι το δηλητήριο» ­ όπως γράφει ο Μ. Μητσός στα «Νέα» ­ «ενός κόσμου χωρίς έλεγχο, ενός κόσμου που δεν αφήνει να περάσουν τα σύνορά του οι άνθρωποι παρά μόνο τα δηλητήρια, ενός κόσμου που "καθαρίζει" τα έθνη και δηλητηριάζει το περιβάλλον. Ενός κόσμου που η ποικιλία των ειδών τον ενοχλεί όσο και η ποικιλία των πολιτισμών».

Β. Μουλόπουλος εφ. Το Βήμα, 20/02/2000

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου, χωρίς δικά σας σχόλια. (90-100 λέξεις).
Μονάδες 25
Β1. «Οι οικολογικές καταστροφές είναι το τίμημα που οι υπανάπτυκτοι οφείλουν να πληρώσουν για την ανάπτυξή τους». Να αναπτυχθεί η παραπάνω θεματική φράση σε ολοκληρωμένη παράγραφο. (80-100 λέξεις).
Μονάδες 10

Β2. Να αναγνωρίσετε το γραμματειακό είδος στο οποίο ανήκει το παραπάνω κείμενο και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με κριτήρια τη θεματολογία του, τη γλώσσα και το ύφος του, καθώς και το σκοπό της σύνταξής του.
Μονάδες 5
Β3. Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθεί ο συγγραφέας στην ανάπτυξη του κειμένου του;
Μονάδες 5
Β4. Να γράψετε ένα αντώνυμο για κάθε μία από τις παρακάτω υπογραμμισμένες λέξεις:
πλήρη ασυδοσία, φόνος εκ προμελέτης, φαύλα καθεστώτα, λεηλατούν ζωές.
Μονάδες 8
Β5. «Οι ορδές του νεοφιλελευθερισμού… φαύλα καθεστώτα»: Ο συγγραφέας κατά κύριο λόγο χρησιμοποιεί την αναφορική ή την ποιητική λειτουργία της γλώσσας; Δικαιολογήστε την επιλογή του.
Μονάδες 7
Γ. Με αφορμή την πρόσφατη οικολογική καταστροφή στον Δούναβη μια τοπική εφημερίδα δημοσιεύει ένα ένθετο αφιέρωμα για το περιβάλλον με τίτλο: «Μην αλλάζετε το κλίμα, αλλάξτε πολιτική». Η εκπαιδευτική κοινότητα συμμετέχει στην προσπάθεια με φωτογραφικό υλικό, και κείμενα μαθητών. Να συντάξετε λοιπόν, ένα άρθρο στο οποίο θα επισημαίνετε τον παγκόσμιο χαρακτήρα της οικολογικής καταστροφής και την ανάγκη της συλλογικής αντιμετώπισής της. (περίπου 500 λέξεις).
Μονάδες 40


ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ-ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ


 


ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΟΡΙΣΜΟΙ:
Περιβάλλον είναι το σύνολο των γεωγραφικών, φυσικών, κοινωνικών και οικογενειακών μαζί συνθηκών μέσα τις οποίες ζει και αναπτύσσεται ο άνθρωπος.

Χωρίζεται σε φυσικό και κοινωνικό.

Η λέξη φύση είναι πολυσήμαντη: αρχικά νοείται το σύμπαν του υλικού κόσμου, δηλαδή το σύνολο των όντων που υπάρχουν ανεξάρτητα από τον άνθρωπο και υπακούουν σε μια παγκόσμια τάξη.
Ακόμα φύση θεωρείται καθετί το έμφυτο και αυθόρμητο και αντιδιαστέλλεται προς κάθε τεχνητό ή επίκτητο στοιχείο.
Χρησιμοποιούμε τον όρο φυσικό περιβάλλον για να δηλώσουμε τον οργανικό και ανόργανο κόσμο που περιβάλλει τον άνθρωπο, τη βιόσφαιρα που έχει ανάγκη ο άνθρωπος για να επιζήσει.
Στην έννοια του φυσικού περιβάλλοντος εντάσσουμε:
- το χώρο με την εδαφική του μορφολογία.
- τη γεωγραφική θέση που κατέχει ο χώρος.
- το κλίμα
- την υδατογραφία
- την πανίδα και τη χλωρίδα

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΜΕ ΤΗ ΦΥΣΗ:
v  Η σχέση ανθρώπου – φύσης αποτελείται από φάσεις αρμονίας – δυσαρμονίας. Αρχικά ο πρωτόγονος άνθρωπος βρίσκεται σε άμεση εξάρτηση από τις φυσικές συνθήκες. Είναι δούλος της φύσης.
v  Μετά το συλλεκτικό στάδιο με την καλλιέργεια της γης, τη μόνιμη εγκατάσταση σιγά σιγά χειραφετείται και ανεξαρτητοποιείται ως ένα βαθμό ιδιαίτερα μετά τις πρώτες ανακαλύψεις στο χώρο των επιστημών.
v  Με την πολιτισμική ανάπτυξη ο άνθρωπος κατανοεί και εκμεταλλεύεται τα φυσικά στοιχεία και πετυχαίνει τον έλεγχο της φύσης.
v  Στη νεότερη περίοδο με τη βιομηχανική επανάσταση και την τεχνολογική εξέλιξη η παρουσία του ανθρώπου μέσα στο φυσικό περιβάλλον είναι κυριαρχική.

ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ:
Βιολογικές: επιδρά στη σωματική διάπλαση του ανθρώπου, του παρέχει τα φυσικά  αγαθά, όπως είναι ο ατμοσφαιρικός αέρας, το νερό, η ακτινοβολία του ήλιου, που επηρεάζουν τις οργανικές του λειτουργίες.
Πρακτικές: τροφοδοτεί το άτομο με υλικά αγαθά, καλύπτει τις βασικές ανάγκες του σε πρώτες ύλες, τροφή, ενδυμασία, κατοικία. Παρέχει δυνατότητες για ανάπτυξη της οικονομίας, αποτελεί την υποδομή και κάθε οικονομική δραστηριότητα (αγροτική, βιομηχανική).
Κοινωνικές: ο εκτοπισμός της νομοτέλειας που διέπει τη φύση οδηγεί και σε ανάλογα συμπεράσματα για τη συγκρότηση ορθά δομημένων κοινωνιών. Με την κοινωνική οργάνωση ο άνθρωπος καθιερώνει την ευταξία την ευταξία και την ισορροπία που κυριαρχούν στη φύση. Η ανάγκη για ομαλή συμβίωση με το συνάνθρωπο ξεκινά από τη θεώρηση την αρμονίας που επικρατεί στο περιβάλλον.
Πνευματικές: τα φυσικά φαινόμενα ερεθίζουν την ορμή του ανθρώπου για έρευνα, αποτελούν πηγή γνώσεων, χώρο μελέτης, πηγή έμπνευσης και προβληματισμού. Έτσι ο άνθρωπος γίνεται δημιουργός των φυσικών επιστημών, της αστρονομίας, της γεωλογίας, της γεωγραφίας.
Ηθικές: η ενατένιση των φαινομένων της φύσης, η ομορφιά της, η αρμονία, η τάξη οδηγούν στην πίστη προς το θεό. Το άτομο συνειδητοποιώντας την ασημαντότητά του μέσα στο μεγαλείο της φύσης διαμορφώνει υψηλή ηθική συμπεριφορά. Καλλιεργεί την ανθρωπιά και καταγίνεται με την αυτοκριτική με σκοπό να ανακαλύψει τον εαυτό του.
Ψυχικές: συμβάλλει στην ψυχική ισορροπία του ατόμου. Η επαφή μαζί της απαλλάσσει από το άγχος, γαληνεύει την ψυχή, ηρεμεί. Η φύση δεν προσποιείται και παρουσιάζεται στον καθένα όπως πραγματικά είναι, αποτελώντας λαμπρό παράδειγμα για μίμηση.
Καλλιτεχνικές: καλλιεργεί την αίσθηση του ωραίου. Απ’  αυτήν ξεκινούν όλες οι τέχνες οι οποίες όμως δεν την ξεπερνούν σύμφωνα  με το Μάρκο Αυρήλιο. Εκλεπτύνει την ψυχή του ανθρώπου. Με τη φυσική ομορφιά, την τάξη της, την αρμονία της, τη νομοτέλειά της και δίνει έναυσμα για καλλιτεχνική δημιουργία.
                Οδηγεί τον άνθρωπο στη δημιουργία, αφού τον εμπνέει με τη δημιουργικότητά της. Συντελεί στην απόκτηση ποιότητας ζωής και της συνακόλουθης ευτυχίας.



ΘΕΜΑ:
Φτάσαμε σ’ ένα σημείο της ιστορίας που είναι απαραίτητο να κατευθύνουμε τις ενέργειές μας σ’ όλο τον κόσμο με περισσότερη προσοχή και φροντίδα για τις συνέπειες που αυτές προκαλούν στο περιβάλλον. Η άγνοια και η αδιαφορία μπορούν να επιφέρουν εκτεταμένες και ανεπανόρθωτες ζημιές στο γήινο περιβάλλον από το οποίο εξαρτάται η ζωή μας και η ευημερία μας» (Διακήρυξη των Ενωμένων Εθνών για το ανθρώπινο περιβάλλον).
Στο παραπάνω απόσπασμα θίγεται ένα από τα βασικότερα προβλήματα της εποχής μας, η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.
α) Αναφερθείτε στα αίτια που προκαλούν τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας και στις συνέπειες που αυτή επιφέρει.
β) Με ποιους τρόπους πιστεύετε ότι μπορεί να αναχαιτιστεί η καταστροφή της φύσης;

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:
Με τη μέθοδο της επαναδιαπραγμάτευσης. Αναφερόμαστε στη ρύπανση του περιβάλλοντος, την εξάντληση των πρώτων υλών, τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας.

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ:
ΟΡΙΣΜΟΣ:
Με τον όρο «φύση» εννοούμε τον οργανικό και ανόργανο κόσμο που περιβάλλει τον άνθρωπο, τη βιόσφαιρα που έχει ανάγκη ο άνθρωπος για να επιζήσει.
Στη φύση τίποτα δεν είναι τυχαίο, τα πάντα βρίσκονται σε σχέση άμεσης ή έμμεσης αναγκαιότητας. Η φύση λειτουργεί καθοριστικά και αποφασιστικά για κάθε τομέα της ανθρώπινης ζωής. Ο άνθρωπος είναι αναπόσπαστα δεμένος μαζί της, απ’ αυτήν αντλεί τις πρώτες ύλες για την τροφή, την ενδυμασία, την κατοικία και την υγεία του. Πέρα απ’ αυτό η φύση στήριξε τη ζωή του ανθρώπου, με αποτέλεσμα ν’ αποτελέσει και αφετηρία στοχασμού.
Λέγοντας καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος εννοούμε την εξάντληση των φυσικών πόρων, καθώς και τη ρύπανση της φύσης από τον άνθρωπο. Υπεύθυνος γι’ αυτή την καταστροφή είναι αποκλειστικά ο άνθρωπος, ο οποίος με τη στάση του και τις ενέργειές του προκάλεσε τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας.

Α1 ΑΙΤΙΕΣ:
1. Η βιομηχανική ανάπτυξη και η τεχνολογική πρόοδος αποτελούν τις βασικότερες αιτίες της καταστροφής. Η κατάσταση επιδεινώθηκε σε επικίνδυνο βαθμό μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο.
2. Ο καταναλωτικός χαρακτήρας της σύγχρονης ζωής και η τάση για υλικό ευδαιμονισμό επιτάσσουν την αλόγιστη εκμετάλλευση και «αφαίμαξη» της φύσης.
3. Η άρνηση λήψης ουσιαστικών προστατευτικών μέτρων (φίλτρα στις βιομηχανικές μονάδες). Η εγκληματική αυτή ενέργεια στηρίζεται στην αισχροκέρδεια, επειδή τα προστατευτικά φίλτρα κοστίζουν ιδιαίτερα ακριβά και μειώνουν των παραγωγή.
4. Τα διάφορα χημικά παρασκευάσματα, οι συνθετικές ύλες και τα γεωργικά φάρμακα αποτελούν σοβαρές αιτίες ρύπανσης, αφού δεν αποικοδομούνται στη φύση.
5. Τα βιομηχανικά απόβλητα και τα λύματα των εργοστασίων διοχετεύονται αυτούσια στη φύση, χωρίς προηγουμένως να έχουν υποστεί βιολογικό καθαρισμό.
6. Η υπερβολική και απρογραμμάτιστη συγκέντρωση πληθυσμού στα αστικά κέντρα.
7. Η έκλυση ραδιενέργειας από πυρηνικά ατυχήματα (Τσερνομπίλ) και οι πυρηνικές δοκιμές.
8. Οι πετρελαιοκηλίδες που καταλήγουν στη θάλασσα από ατυχήματα ή ναυάγια.
9. Οι πυρκαγιές και οι εμπρησμοί με σκοπό την οικοπεδοποίηση.
10. Γενικότερα, η απουσία κρατικής μέριμνας και η αδιαφορία των πολιτών.

Α2 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ:
Οι συνέπειες της καταστροφικής επέμβασης του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον αφορούν τόσο τη φύση όσο και τον ίδιο.
1. Πρώτα απ’ όλα καταστρέφονται στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη ζωή (οξυγόνο, υδρογόνο, άζωτο…).
2. Η συνεχής «αφαίμαξη» της φύσης οδήγησε στην εξάντληση των φυσικών πόρων (πετρέλαιο, μέταλλο, δάση).
3. Ο αέρας, το νερό, το έδαφος μολύνονται με ανεπανόρθωτες συνέπειες για τα ζώα και τον άνθρωπο.
4. Όλα τα παραπάνω ευθύνονται για τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας, καθώς σπάνια είδη ζώων εξαφανίζονται, επειδή δεν μπορούν να επιζήσουν στις νέες συνθήκες.
5. Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι η αλλαγή στις κλιματολογικές συνθήκες ορισμένων περιοχών (ιδιαίτερα των αστικών) είναι απόρροια της επέμβασης του ανθρώπου στη φύση.
6. Επίσης, αναφέρουμε την καταστροφή του ενάλιου πλούτου (ψάρια, θαλάσσια φυτά…).
7. Σημαντική φθορά υφίστανται και τα αρχαιολογικά μνημεία. Απειλείται έτσι η πολιτιστική μας κληρονομιά, που διατηρήθηκε για αιώνες.
8. Το φυσικό τοπίο έχει υποστεί ανεπανόρθωτη παραμόρφωση (κτίρια – μεγαθήρια, απρογραμμάτιστη δόμηση, αφισοκολλήσεις, λατομεία…).
9. Τα καυσαέρια, η ηχορύπανση, το νέφος αποτελούν πια χαρακτηριστικά των σύγχρονων μεγαλουπόλεων.

Η διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας πλήττει ιδιαίτερα τον άνθρωπο, αφού κι αυτός αποτελεί μέρος της φύσης.
v  Η ψυχοπνευματική του υπόσταση συνδέεται άρρηκτα με αυτή, γιατί η φύση αποτελεί πηγή μάθησης και έμπνευσης.
v  Εκτός όμως από τον κλονισμό του ψυχοπνευματικού κόσμου του ανθρώπου, η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος προκάλεσε μια σειρά από προβλήματα υγείας όπως:
o   αύξηση των καρδιοπαθειών και των θανάτων από καρκίνο, διάφορες ασθένειες που προέρχονται από νευροπάθειες, εκνευρισμός  και συστηματική φθορά της ψυχικής υγείας.

Β’ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ:
Θα ήταν ουτοπία η πραγμάτωση του ισχυρισμού ότι μπορούμε να επαναφέρουμε τη φύση στην αρχική της κατάσταση. Δυστυχώς, η φθορά είναι ανεπανόρθωτη. Τα παρακάτω μέτρα έχουν σκοπό την αναχαίτιση της καταστροφής.
1. Η περιβαλλοντική αγωγή απαραίτητη και αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του σύγχρονου ανθρώπου, ο οποίος θα πρέπει να διακρίνεται για την ευαισθησία του και την υπεύθυνη συμπεριφορά του προς το προς το φυσικό περιβάλλον.
2. Προγραμματισμένη βιομηχανική ανάπτυξη, χρήση προστατευτικών φίλτρων από τις βιομηχανίες και θέσπιση αυστηρών ποινών για τους παραβάτες.
3. Ειδική προστασία των φυσικών πηγών.
4. Αξιοποίηση ενέργειας που προέρχεται από τη φύση (αιολική, ηλιακή).
5. Βιολογικός καθαρισμός των αποβλήτων, ανακύκλωση.
6. Πρέπει να ενδιαφερθεί και η πολιτεία και τα μεμονωμένα άτομα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:
Συμπερασματικά, αναφέρουμε πως ο σύγχρονος άνθρωπος θα πρέπει να συνειδητοποιήσει την ανάγκη επιστροφής στη φύση. Πρέπει να αλλάξει η αντίληψη για τη ζωή. Κάτι τέτοιο δε σημαίνει ότι θα απορρίψουμε το σύγχρονο πολιτισμό, αλλά ότι θα εκλογικεύσουμε τις απαιτήσεις μας, ώστε να δώσουμε τη δυνατότητα στη φύση να έχει πάντα αποθέματα και να διατηρεί την ισορροπία της.  

Οικολογικό κίνημα
  Το οικολογικό κίνημα είναι ένα πολιτικό και κοινωνικό κίνημα που αντιμάχεται την
v  περιβαλλοντική ρύπανση, τα
v  την κλιματική αλλαγή
v  και άλλες διαταραχές του φυσικού περιβάλλοντος, οι οποίες οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα.
v  Στην πραγματικότητα πρόκειται για μία ποικιλία διαφορετικών τάσεων οι οποίες αναδύθηκαν στο πλαίσιο των νέων κοινωνικών κινημάτων  της δεκαετίας του 1960. Ορισμένες από αυτές υποστηρίζουν την προστασία του περιβάλλοντος για να επιτύχουν την ανθρώπινη ευημερία και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, ενώ άλλες (όπως η βαθιά οικολογία) επειδή προσδίδουν αυταξία στη φύση. Κάποιες φορές, αλλά όχι πάντα, οι διάφορες τάσεις του οικολογικού κινήματος τοποθετούνται στο ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο της Αριστεράς. Ο πριμιτιβισμός και ο οικοαναρχισμός συσχετίζονται περισσότερο με τον μετααριστερό χώρο.




Οργανώσεις του οικολογικού κινήματος
Ø  Greenpeace
Ø  Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση
Ø  Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία
Ø  Αρκτούρος

Τάσεις του οικολογικού κινήματος

Ø  Πολιτική οικολογία (εκπροσωπείται από τα πράσινα πολιτικά κόμματα)
Ø  Βαθιά οικολογία
Ø  Οικοφεμινισμός
Ø  Κοινωνική οικολογία
Ø  Οικοαναρχισμός
Ø  Πρωτογονισμός
Ø  Οικοσοσιαλισμός

Προσωπικότητες του οικολογικού κινήματος

o    Αντρέ Γκορζ
o    Ντομινίκ Βουανέ
o    Πέτρα Κέλλυ
o    Μάρεϋ Μπούκτσιν
o    Ρενέ Ντυμόν
o    Σεσίλ Ντυφλώ
o    Τζων Σερζάν


Ι.Ε.Π.: Οι νέοι φάκελοι υλικού για Αρχαία Ελληνικά, Λογοτεχνία και Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου

Ι.Ε.Π.: Οι νέοι φάκελοι υλικού για Αρχαία Ελληνικά, Λογοτεχνία και Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου