Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου 2014

Η ηδονή της κλειδαρότρυπας

[Στο φαινόμενο του Big Brother είναι αφιερωμένες τρεις εκπομπές της σειράς «Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα». Η εκπομπή «Big Brother» είναι αφιερωμένη στην πρώτη εμφάνιση του ομώνυμου παιχνιδιού. ]
[Στην εκπομπή «Ο Big Brother και τα αδέρφια του» προσεγγίζονται οι τοπικές εκδοχές του παιχνιδιού, ενώ η εκπομπή «Ο Big Brother των φτωχών»
εκκινεί από την τουρκική μεταφορά του παιχνιδιού για να επεκταθεί στη δύναμη της τηλεόρασης και τη σημασία της δημοσιότητας στη σύγχρονη κοινωνία του θεάματος.]

  «Τα εν οίκω μη εν δήμω» συνήθιζαν να λένε οι αρχαίοι. Απ’ ό,τι φαίνεται, όμως, οι νεότεροι πολύ εύκολα, στο βωμό της εμπορευματοποίησης, δέχτηκαν να μετατρέψουν σε θέαμα τις ιδιωτικές τους στιγμές. Η ιστορία του μεγάλου αδερφού θα ξεκινήσει μέσα από το χώρο της λογοτεχνίας. Επινοήθηκε και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Βρετανό συγγραφέα George Orwell στο προφητικό του βιβλίο «1984». Εκεί ο Orwell κάνει λόγο για μια μελλοντική κοινωνία, όπου οι κινήσεις όλων θα ελέγχονται και θα παρακολουθούνται μέσα από μια ανώτερη αρχή που χαρακτηριστικά την ονόμασε: «Μεγάλο αδερφό». Ο μεγάλος αδερφός θα φρόντιζε για την ευνομία και την ευταξία της κοινωνίας, στο όνομα της οποίας θα μπορούσε να θυσιαστεί οποιαδήποτε ανθρώπινη υπόληψη. Η προοπτική του Orwell;… Άγνωστη σε εμάς.
  Αυτοί λοιπόν που επινόησαν το παιχνίδι «Big Brother» θέλησαν να εισαγάγουν στη ζωή μας την θεαματική παρακολούθηση των ιδιωτικών μας στιγμών. Ο σχεδιασμός του παιχνιδιού φαίνεται απλός και εξωτερικά ακίνδυνος: δώδεκα άτομα, έξι άνδρες, έξι γυναίκες, δέχονται εν είδει πειραματόζωου να παρακολουθούνται καθημερινώς, επί 23ώρου βάσεως, μέσα σε ένα σπίτι ερμητικά κλειστό, απομονωμένο από κάθε είδους επικαιρότητα. Οπότε διαπιστώνεται η πρώτη αντίθεση. Οι ίδιοι είναι στο κέντρο της επικαιρότητας και ταυτόχρονα, μέσα από το χώρο απομόνωσής τους, την δέχονται ως μαριονέτες.
  Το παιχνίδι, όμως, τελικά δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται. Ο απώτερος στόχος του παιχνιδιού είναι να εθίσει το κοινό, έτσι ώστε να μην επαναστατήσει κάποτε στη δημοσιοποίηση της δικής του ζωής. Προφανώς, όπως αντιλαμβάνεται κανείς, η τηλεθέαση απαιτεί πολλά «πτώματα», πολλές ανθρωποθυσίες, θυμίζοντας ίσως άτυπη, παλιά ιεροτελεστία των Μάγιας, όπου το αίμα έρεε άφθονο ώστε να ικανοποιηθούν τα άστοργα ένστικτα μιας ανώνυμης θεότητας. Ή, από την άλλη πλευρά αυτής της ανθρώπινης ιστορίας, οι ναζί έκαναν κάτι αντίστοιχο, παρακολουθώντας με κάμερες τους εσώκλειστους για να πειραματιστούν πάνω στη συμπεριφορά και τις αντιδράσεις τους. Έτσι λοιπόν και ο «Μεγάλος αδερφός» θα θέσει τους νέους όρους του παιχνιδιού... καλή παρέα είναι αυτή που θα κρατήσει υψηλό το ενδιαφέρον του φιλοθεάμονος κοινού· η παρέα πρέπει να μαλώνει - έτσι, χωρίς θέμα – και πάνω απ’ όλα θα πρέπει να προτείνει ο ένας τον άλλο για τη μελλοντική του έξοδο από τον «Παράδεισο» του «Big Brother».
  Κάτι δηλαδή σαν τη δυστυχία του πρωτόπλαστου. Τα κριτήρια για την έξωση πολύ απλά, αλλά και εξίσου αντιφατικά. «Δεν υπακούει», λέει, «στους κανόνες της ομάδας, γι’ αυτό πρέπει να φύγει».
  Ποια ομάδα όμως, όταν ο καθένας δέχεται να κάνει τη μεγαλύτερη ανοησία για να απολαύσει 50 εκατομμύρια; Όλοι είναι φίλοι και όλοι είναι εχθροί.
  Πρόκειται για την ειδεχθέστερη συνέχεια των σκουπιδιών των reality shows, εθίζει το κοινό σε ηδονοβλεψία του χειρίστου είδους και προσβάλλει τη νοημοσύνη μας.
  Αναρωτούμενοι αν έχουμε βρεθεί αυτόπτες μάρτυρες σοβαρών συζητήσεων μεταξύ των παικτών ή αν έχουμε γενικότερα παρακολουθήσει κάτι το εποικοδομητικό, η απάντηση θα είναι πάλι αρνητική. Η θέση μας δεν θα παραξενέψει τους περισσότερους αναγνώστες, αφού οι ίδιοι ως θεατές της εκπομπής δεν θα μπορούσαν να μας αποκαλύψουν τον πραγματικό λόγο που το παρακολουθούν. Καταλήγουμε, λοιπόν, στο συμπέρασμα πως ίσως μένει η ευχαρίστηση...αλλά και η απορία πάνω σε ποιο θέμα ευχαρίστηση; Είναι ανόητο να ισχυριζόμαστε πως μας προκαλεί ευχαρίστηση η παρακολούθηση μιας «εκπομπής», η οποία προσβάλλει τα ανθρώπινα δικαιώματα και παραπλανεί το κοινό, παρουσιάζοντας τους παίκτες και τις συμπεριφορές τους όπως εκείνοι επιθυμούν, μέσα από επανειλημμένα μοντάζ.
  Κάποιος θα επενέβαινε και θα υποστήριζε πως υπάρχουν, πλέον, και άλλα μέσα μετάδοσης, όπου και οι τηλεθεατές μπορούν να παρακολουθούν «το σπίτι» οποιαδήποτε στιγμή επιθυμούν, χωρίς τις αλλοιώσεις της ομάδας παραγωγής. Καλό θα ήταν, όμως, να σκεφτούν τη δύναμη της τηλεόρασης ως μέσου μαζικής ενημέρωσης.
  Προσπαθώντας να εξετάσουμε, από όλες τις πλευρές τις συνέπειες του «Μεγάλου αδερφού», παρακολουθήσαμε πολλές συζητήσεις που προβλήθηκαν από τα κανάλια της ελληνικής τηλεόρασης και διαβάσαμε ανάλογα άρθρα. Και εν κατακλείδι ζητάμε να σταματήσει η προβολή της εκπομπής, η οποία αποτελεί μια κλειδαρότρυπα της ανθρώπινης πραγματικότητας, γιατί κανείς δεν έχει δικαίωμα να προβάλλει ό,τι θέλει μέσα από ένα δημόσιο μέσο.
Νίκος Καράμπας,

εφημ. «Ελευθεροτυπία», 02/01/2002

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Ι.Ε.Π.: Οι νέοι φάκελοι υλικού για Αρχαία Ελληνικά, Λογοτεχνία και Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου

Ι.Ε.Π.: Οι νέοι φάκελοι υλικού για Αρχαία Ελληνικά, Λογοτεχνία και Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου