Σάββατο 28 Δεκεμβρίου 2013

ΔΙΑΛΟΓΟΣ: ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

Διάλογος είναι η συζήτηση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους ανθρώπους για την επίλυση κάποιου ζητήματος, η ανταλλαγή απόψεων, ιδεών ή συναισθημάτων, με σκοπό τη γεφύρωση των αντιθέσεων, η συνομιλία που αποσκοπεί στη γόνιμη επικοινωνία και τελικά στην προσέγγιση ή τη μετάγγιση της αλήθειας.

  • Αν μπορείς να ελευθερώνεις τον εαυτό σου από προηγούμενες απόψεις (εισηγήσεις και πράξεις) γύρω από κάποιο θέμα, ώστε να μένεις δεκτικός για νέες απόψεις (δείγμα πνευματικής νεότητας),
  • αν είσαι απαλλαγμένος από αυτάρεσκη αυτάρκεια και αυθεντισμό, ώστε να διατηρείς πάντα ανοιχτά και άγρυπνα τα μάτια της ψυχής (τεκμήριο πνευματικής εγρήγορσης),
  • αν μπορείς να αισθάνεσαι σεβασμό για τη γνώμη του άλλου, πριν διατυπωθεί, και να την εκτιμάς ανάλογα με την ορθότητά της, μόνο όταν διατυπωθεί (ένδειξη πνευματικής εντιμότητας),
  • αν μπορείς να σέβεσαι αυτόν που διαφωνεί μαζί σου και να τον ευγνωμονείς, γιατί προσφέρει μια ιδέα διαφορετική και ίσως πιο σωστή και πιθανό­τατα συμπληρωματική στη δική σου (κριτήριο και δοκιμασία κοινωνικότη­τας και συνεργατικότητας) ,
  • αν έχεις τόση διάθεση να πειστείς όση ικανοποίηση νιώθεις, όταν πείθεις τους άλλους (τεκμήριο αλάθητο ψυχικής ανωτερότητας),
  • αν έχεις νόμιμο σκοπό σου τη βελτίωση των αποφάσεων, όχι την επιβολή των προσωπικών σου απόψεων (ένδειξη κοινωνικής αντίληψης),
  • αν έχεις την ετοιμότητα να τροποποιείς τη γνώμη σου για τα πράγματα, μόλις τα πράγματα σου αποκαλύψουν όψη που δεν είχες προσέξει πριν (από­δειξη επιστημονικής εντιμότητας),
  • αν μπορείς να παραβλέπεις την προέλευση των ιδεών (από σένα, φίλους, εχθρούς, μεγαλόσχημους ή ταπεινούς) και να κρίνεις μόνο τη λογική τους ορθότητα και ευστάθεια (τεκμήριο αμεροληψίας),
  • αν έχεις απομακρύνει από τη σκέψη σου κάθε άλλο κίνητρο (εξυπηρέτηση φίλων, κολακεία των ισχυρών, όφελος προσωπικό κ.λπ.) εκτός από την αναζήτηση της αλήθειας γύρω από το συζητούμενο πρόβλημα (τεκμήριο ωριμότητας),
  • αν μπορείς να διατηρείς ηρεμία κι όταν αντίθετες προς τις δικές σου θέσεις προελαύνουν, γιατί φαίνονται σε άλλους πιο σωστές (τεκμήριο αυτοκυριαρχίας, σύνεσης),
τότε μπορείς κάθε φορά να γίνεσαι πιο χρήσιμος, πιο σεβα­στός, πιο σοφός ... »
Α. ΑΤΟΜΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ
Πνευματικά
  • Η δεκτικότητα σε άλλες απόψεις, η απαλλαγή από δογματισμό, φανατισμό κι αίσθηση ανωτερότητας.
  • Η απαλλαγή από στερεοτυπικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις, η αμεροληψία, προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για το πλησίασμα του άλλου και της αλήθειας.
  • Η γνώση του αντικειμένου που θα συζητηθεί, η καθαρότητα της σκέψης, η ορθή επιχειρηματολογία για έναν πειστικό λόγο.
  • Η σαφήνεια, η ακρίβεια στην έκφραση και η λακωνικότητα, για να είναι εύληπτος ο λόγος.
Ηθικά
  • Ο σεβασμός στη γνώμη του άλλου.
  • Η απαλλαγή από την ιδιοτέλεια, το προσωπικό συμφέρον.
  • Οι ειλικρινείς προθέσεις.
Ψυχικά
  • Η αυτοπειθαρχία και η υπομονή.
  • Η ηρεμία, το ήπιο και μειλίχιο ύφος.
  • Η αποφυγή εριστικού τόνου και η ευπρέπεια.
  • Ο έλεγχος της βιασύνης και της επιπολαιότητας.
  • Η διάθεση τροποποίησης της προσωπικής άποψης και η αποφυγή του εγωισμού.
Κοινωνικά
  • Ένα πνεύμα κοινωνικότητας και συνεργασίας.
  • Η επιδίωξη της ισοτιμίας.
  • Η αποφυγή της προσωπικής εμπλοκής σε κάθε ζήτημα. Η συζήτηση μπορεί να μετατραπεί σε προσωπική διένεξη, εάν εστιάσουμε αποκλειστικά στην προέλευση της ιδεών.
Β. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ
Πολίτευμα –Πολιτικοί
  • Η δημοκρατία που επιτρέπει την ελευθερία έκφρασης και λόγου, την άσκηση κριτικής, τη διεκδίκηση, τη συμμετοχή, την πολυφωνία και αντίκειται στον ολοκληρωτισμό.
  • Το ήθος και ύφος της πολιτικής ηγεσίας, με στόχο να αποτελέσει υγιές παράδειγμα.
  • Η κοινωνική συνοχή, είτε πρόκειται για τάξεις, είτε για κοινωνικές ομάδες.
Φορείς αγωγής
  • Οικογένεια : Το δημοκρατικό, συνεργατικό κλίμα, η έλλειψη επιβολής απόψεων και κυριαρχίας του φόβου.
  • Σχολείο: Η έμφαση στην πνευματικότητα, στην παιδεία, η βιωματική κατάσταση του διαλόγου στην αίθουσα, η υγιής σχέση διδασκόντων-διδασκομένων. Πρόκειται για μια πραγματικά δύσκολη επικοινωνιακά περίσταση, όταν οι μαθητές εκφράζουν τις απορίες τους ή ασκούν κριτική και ο δάσκαλός αντιμετωπίζει δημιουργικά την αμφισβήτηση των παιδιών.
  • Μ.Μ.Ε.: Η ενίσχυση της αμφίδρομης λειτουργίας (πομπός-δέκτης), η αμερόληπτη και σφαιρική ενημέρωση.
  • Πνευματική ηγεσία: Η διαφώτιση του κόσμου.
Πνευματικός τομέας
  • Ανάπτυξη κριτικής και προβληματισμού, δεκτικότητα σε νέες ιδέες, κατάκτηση γνώσης, εμβάθυνση σε φαινόμενα και προβλήματα, διαμόρφωση συγκροτημένης εικόνας του κόσμου. Σε αντίθετη περίπτωση, επικρατεί η νωθρότητα και η παθητικότητα.
  • Μέσω της ανταλλαγής θέσεων και αντιθέσεων, το άτομο εθίζεται στη σύνθεση, καλλιεργεί την αμφιβολία και τη γόνιμη αμφισβήτηση.
  • Μέσα από τη γνώμη του άλλου ο άνθρωπος κατανοεί την ελλειπτικότητά του και περιορίζει τον αφελή εγωισμό του.
  • Έλλειψη εφησυχασμού, πνευματική εγρήγορση, απαλλαγή από δογματισμό, έλλειψη πνευματικής μονομέρειας, αντίσταση στη μαζοποίηση και στη χειραγώγηση, πνευματική ελευθερία.
Ηθικός - ψυχολογικός –κοινωνικός τομέας
  • Το άτομο γίνεται υπεύθυνο, μαθαίνει να σέβεται τις απόψεις των άλλων, να έχει μέτρο, να μην είναι επιθετικό και να ωριμάσει ηθικά.
  • Αποτελεί μέσο για κριτική και βελτίωση και μέθοδος κοινωνικοποίησης, καθώς προάγει το πνεύμα της συναίνεσης και της κοινωνικής συνείδησης.
  • Επιφέρει σύσφιξη στις ανθρώπινες σχέσεις, ενώ παράλληλα περιορίζει το δυσάρεστο συναίσθημα της μοναξιάς.
  • Επιλύει προβλήματα, προλαμβάνει συγκρούσεις, περιστέλλει τη βία και την αντικοινωνική συμπεριφορά.
  • Ο άνθρωπος νιώθει ασφάλεια, εκφράζει την αγάπη και την ευαισθησία του.
  • Τονώνει το ενδιαφέρον του ανθρώπου για ζωή και μαλακώνει τον πόνο του.
  • Δοκιμάζει την αγωνιστικότητα του ανθρώπου.
  • Όταν το άτομο προβαίνει σε διάλογο με τον εαυτό του, εντοπίζει ελαττώματά του και προτερήματα, προσπαθώντας να περιορίσει τα πρώτα και ν' αξιοποιήσει τα δεύτερα, δηλαδή, μέσω αυτοκριτικής καταλήγει ευκολότερα στην αυτογνωσία.
  • Η ανάπτυξη του διαλόγου συνδέεται με τη μετάγγιση αξιών, όπως η υπευθυνότητα, η σοβαρότητα, η αλληλεγγύη και με την καλλιέργεια αρετών, όπως η παρρησία, η τόλμη, το θάρρος κ.λπ.
Εκπαιδευτικός τομέας
Η οικογένεια και το σχολείο, χρησιμοποιώντας ως παιδαγωγικό πρότυπο το διάλογο και όχι το μονόλογο, τον αυταρχισμό και τη βία, οφείλουν να διδάσκουν στους νέους το σωστό τρόπο επικοινωνίας, για τους εξής λόγους:
  • Ο διάλογος αποτελεί παράδειγμα δημοκρατικότητας.
  • Μυεί στο σεβασμό και ευνοεί την ψυχική συνάντηση.
  • Μεταγγίζει γνώσεις, πείθει και καλλιεργεί την ενεργητική μάθηση.
  • Διδάσκει τη συνεργατικότητα και το ομαδικό πνεύμα.

Κοινωνικός - πολιτικός τομέας
  • Επικοινωνία, καλλιέργεια συνεργασίας, καλύτερη επίλυση κοινωνικών προβλημάτων, περιορισμός εντάσεων, συγκρούσεων, βίας, διασφάλιση κοινωνικής συνοχής και ευρυθμίας.
  • Μέσω του διαλόγου διεκδικούνται καλύτερα τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα και οι πολίτες αγωνίζονται για αξιοκρατία και δικαιοσύνη. Οι πολί­τες συμμετέχουν στα κοινά, ελέγχουν την ηγεσία, καταδικάζουν παραβιά­σεις και ατασθαλίες και γενικά αναβαθμίζεται η δημοκρατία, αφού μέσω του γόνιμου διαλόγου αποφεύγεται ο λαϊκισμός και ο τυφλός κομματισμός και διασφαλίζεται η πολυφωνία.
Οικονομικός- Οικολογικός τομέας
  • Βελτιώνει τις συνθήκες εργασίας, αυξάνει την παραγωγικότητα.
  • Προωθεί την επιστημονική έρευνα.
  • Συμβάλλει στην ορθή επιλογή επαγγέλματος.
  • Διαφωτίζει τον κόσμο για τις διαστάσεις του οικολογικού προβλήματος.
Πολιτιστικός - Διεθνιστικός τομέας
  • Αναβαθμίζει την πνευματική και καλλιτεχνική ζωή.
  • Συμβάλλει στην κατανόηση της σημασίας του έθνους και των συνεκτικών στοιχείων του και στην προσπάθεια για διαφύλαξη την εθνικής ταυτότητας.
  • Διάλογος λαών: πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις, νέα ρεύματα στην τέχνη, ανταλλαγή απόψεων επιστημόνων, συνεργασία κρατών για τη γεφύρωση των διαφορών τους και για την επίλυση διε­θνών προβλημάτων (π.χ. βία, οικολογικό κ.λπ.), περιορίζεται ο ρατσισμός και αμβλύνονται οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διασφαλίζεται καλύτε­ρα η ειρήνη. Τηρούνται διεθνείς συμφωνίες και κανονισμοί, περιορίζονται οι επεκτατικές βλέψεις των ισχυρών, προάγεται η διεθνής διπλωματία και μπορεί να παρασχεθεί βοήθεια σε τριτοκοσμικές χώρες, ώστε να ζήσουν ανθρώπινα.
  • Αναπτύσσονται, λοιπόν, προϋποθέσεις για παγκόσμια συναδέλφωση και αλληλεγγύη.
Δυστυχώς, στη σύγχρονη εποχή φαίνεται πως ολοένα και λιγότερο οι Νεοέλληνες συζητούν. Οι λόγοι που οδηγούν στην περιστολή του διαλόγου είναι πολλοί και εκπηγάζουν από τις ιδιαιτερότητες της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας, με δυσμενείς συνέπειες, τόσο για την ψυχική υγεία του ατόμου, όσο και για τις διαπροσωπικές σχέσεις μας. Από την άλλη, και ο τρόπος διεξαγωγής του διαλόγου παρουσιάζει πλήθος αρνητικά στοιχεία, όπως γίνεται αντιληπτό στους τηλεοπτικούς διαλόγους, στο κοινοβούλιο, στις συντροφιές, στο σχολείο, στην οικογένεια:
  • Η αγένεια, η ακραία ειρωνεία, η προσβολή της αξιοπρέπειας.
  • Η έλλειψη της διαλεκτικής σχέσης, η κυριαρχία των παράλληλων μονολόγων.
  • Η ταυτόχρονη ομιλία των παρισταμένων.
  • Το εριστικό ύφος, η λογομαχία, η ένταση.
  • Η αδιαφορία για τις απόψεις του συνομιλητή.
  • Η τάση να θεωρούνται όλα προσωπικά και οι συχνές διακοπές του λόγου.
  • Η τάση για επίδειξη, ο βαρύγδουπος, κενός από ουσία λόγος, η επιφανειακή προσέγγιση των θεμάτων που συζητούνται, το κουτσομπολιό.
Τόσο η συρρίκνωση του διαλόγου, όσο και οι λανθασμένες επιλογές κατά τη διεξαγωγή μιας συζήτησης αποδίδονται στα εξής αίτια:
  • Εγκλωβισμός στον καταναλωτισμό, υλικός ευδαιμονισμός, θεοποίηση χρή­ματος, άρα αδιαφορία για την παιδεία, που είναι κύρια προϋπόθεση διαλό­γου.
  • Στείρα τεχνοκρατική αντίληψη, θεοποίηση της τεχνολογίας, εγκλωβισμός στο βιομηχανοποιημένο τρόπο ζωής, προσκόλληση στην ειδίκευση. Ο άνθρωπος γί­νεται γρανάζι της μηχανής, απογυμνώνεται ηθικοπνευματικά και συνεπώς δε διαθέτει πνευματική καλλιέργεια, ώστε να είναι ώριμος για διάλογο.
  • Κρίση σχέσεων, ανωνυμία, αποξένωση ανθρώπων στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις΄ άρα και πάλι δεν ευνοείται ο διάλογος.
  • Κρίση αξιών, ηθική χαλάρωση, επικράτηση ατομικισμού, έλλειψη σεβα­σμού προς το συνάνθρωπο, άρα και στο δικαίωμά του να διαφωνεί.
  • Κρίση οικογενειακού θεσμού: διαφορετικά ωράρια των μελών της οικογένειας, δεν αφιερώνεται χρόνος για διάλογο.
  • Το σχολείο δεν παρέχει πολύπλευρη καλλιέργεια και ουσιαστικά ευνοεί το μονόλογο και το δογματισμό.
  • Οι ίδιοι οι πολιτικοί ηγέτες συχνά δίνουν αρνητικό παράδειγμα, γιατί θέλουν να επιβάλλουν τις απόψεις τους, χωρίς να σέβονται τα αιτήματα των πολιτών, είναι δηλαδή αδιάλλακτοι.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Ι.Ε.Π.: Οι νέοι φάκελοι υλικού για Αρχαία Ελληνικά, Λογοτεχνία και Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου

Ι.Ε.Π.: Οι νέοι φάκελοι υλικού για Αρχαία Ελληνικά, Λογοτεχνία και Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου